93 Harbi Nedir? Neden 93 Harbi Denilmektedir?
93 Harbi, 2. Abdülhamid devrinin ilk yıllarında yani 1877-1878 yıllarında yaşanan Osmanlı-Rus savaşına verilen isimdir. Bu isimle anılmasının sebebi ise bu savaşın Rumi takvime göre 1293 yılına denk gelmesidir.
93 Harbi’nin nedenlerine bakacak olursak ilk öncelikle karşımıza 1875 yılında Balkanlarda başlayan isyan hareketleri çıkmaktadır. Bu isyanın da ana sebebine bakacak olursak Rusya’nın 1870’lerden itibaren Balkanlarda uyguladığı Panslavizm yani Slav Birliği Politikasını görürüz.
Avrupalı Devletler yaşanan Balkan Buhranını çözmek için birtakım girişimlerde bulunmuşlardır. Bu girişimlerin en sonuncusu ise Tershane Konferansı’dır diğer bir isimle İstanbul Konferansı olarak da bilinir. Osmanlı Devleti, Tershane Konferansında alınan kararları kabul etmeyince Rusya’nın siyaseten önü açılmıştır. Balkanlarda Rusya ilerlemesini durduran en önemli güç Avrupalı Devletlerin politikalarıydı, bu konferans sonrası ise Avrupalı Devletler birtakım şartlar öne sürerek tarafsız kalacaklardır.
Savaşın Başlaması ve Gelişimi
Yukarıda bahsettiğimiz sebepler sonucunda Rusya, Osmanlı Devleti’ne 23 Nisan 1877’de savaş ilan etmiştir ve 93 Harbi başlamıştır. Savaşın başında iki devlet şartlı şekilde tarafsızlığını ilan etmiştir, bu devletler İngiltere ve Avusturya’dır. Bu şartlara göz atmakta fayda var.
İngiltere’nin Şartları,
– Savaşın sonunda ne olursa olsun İstanbul el değiştirmeyecektir.
– Çanakkale ve İstanbul Boğazları Osmanlı Devleti kontrolünde kalacaktır.
– Süveyş Kanalı yolunda değişiklik olmayacaktır (Süveyş Kanalı = İngiliz Sömürge Yolu)
– Basra Körfezi’nin durumu değişmeyecektir.
– Ruslar eğer Bulgaristan’a girerlerse orada kalıcı olmayacaklardır.
Avusturya’nın Şartları, (Avusturya, Balkanlarda güçlü bir Slav devleti istememektedir.)
– Kimse ben Hristiyanları temsilen buradayım demeyecektir.
– İstanbul el değiştirmeyecektir.
– Romanya’nın toprak bütünlüğüne saygı gösterilecektir.
– Ruslar, Tuna Nehri’nin güneyinde toprak işgali yapmayacaklardır. (Bu pek dinlenmiyor. Ruslar, İstanbul önlerine kadar geliyor)
93 Harbi, Nisan 1877 tarihinde Rusların Osmanlı sınırlarına girmeleri ile başlamıştır. Bu savaşın iki cephesi vardır, Rumeli Cephesi ve Kafkas Cephesi.
Rumeli Cephesi
Bu cephede Ruslar, 1877 Haziran ayı ile birlikte Tuna Nehri’ni aşmışlardır ve güneye inmeye devam etmişlerdir. Temmuz 1877’de Plevne kuşatılmıştır ama hiç beklemedikleri bir direniş ile karşılaşmışlardır. İlk önce 100.000 kişilik ordu ve 450 top ile Plevne’ye saldırırlar buna karşılık Osman Paşa’da 25.000 kişilik ordu ve 70 top vardır. Osman Paşa, Plevne’yi çok başarılı şekilde savunmuştur. Bizzat Rus Çar’ı Plevne önüne kadar gelmiştir. Plevne müdafaası 93 Harbi‘ni uzatan en önemli nokta olmuştur. Plevne 10 Aralık 1877’de düşmüştür. Savaşın sonunda Plevne Müdafaası sebebiyle Osman Paşa’ya bizzat Padişah tarafından kılıç, at ve Gazilik ünvanı verilmiştir.
Bu cephede Balkanlardan Anadolu’ya büyük bir göç de yaşanmıştır. Rus, Sırp, Romen zulmünden kaçanlar büyük bir göç dalgası oluşturmuşlardır.
Plevne’nin düşüşü sonrası Ruslar Balkan Dağlarını aşıp Edirne’ye girerler bu durum Edirne’nin üçüncü kez düşmesidir. Edirne’de Ruslar ile Osmanlı arasında bir antlaşma yapılır. Ruslar bu antlaşma ile Çatalca’ya kadar ilerleme hakkı elde ederler böylece Ruslar İstanbul önlerine kadar gelmişlerdir. Ruslar’ı Çatalca’da durduran güç İngiltere’nin varlığıydı. İstanbul halkı büyük endişe yaşamıştır.
Anadolu Cephesi
Bu cephenin kumandanı Ahmet Muhtar Paşa’dır 4. Ordu Komutanıdır. Bu cephenin merkezi Erzurum’dur, bu cephede ciddi miktarda asker eksiği vardır. Cephedeki askerler arasında Ermeniler ve Aşiretler de vardır. Savaş başlayınca Ruslar Osmanlı sınırlarında yaşayan Hristiyan halkı ordusuna davet etmiştir aynı şekilde Osmanlı da Rusya’da yaşayan Müslüman halkı cepheye çağırmıştır.
Bu cephenin iki önemli merkezi vardır bu merkezler Erzurum ve Kars’dır. Savaşın seyrine bakacak olursak, Ruslar Ardahan’ı ele geçiriyorlar, Bayazit’i ele geçiriyorlar bu cephede çok hızlı ilerliyorlar. Kars’a saldırıyorlar fakat Ahmet Muhtar Paşa tüm gücüyle Kars’ı savunuyor. Ruslar Temmuz ayında Kars kuşatmasını kaldırıyorlar ve askerlerini geri çekiyorlar cephe biraz olsun rahatlıyor. Eylül 1877’de yeni bir orduyla tekrar Kars’a saldırıyorlar ve 1877 Kasım ayında Kars düşüyor. Ahmet Muhtar Paşa’ya başarılarından dolayı Gazilik ünvanı verilmiştir.
Ruslar Kars’ın düşmesi sonrasında Erzurum’a hareket etmişlerdir. Erzurum’da bulunan Aziziye Tabyası’na gece baskın düzenlemişlerdir ve 4000-5000 Osmanlı Askerini savunmasız haldeyken şehit etmişlerdir. Tabyaya Rus Bayrağı çekmişlerdir. Sabah vakti olunca Erzurum halkı uyanır ve Tabyada Rus Bayrağını görürler. Halk eline ne geçerse kapıp Rus işgaline karşı direnişe başlar. Nene Hatun da direnişçilerden birisidir ve Erzurum’daki işgale direnişin simgesi haline gelmiştir. Aziziye Tabya’sını geri alan Erzurum halkıdır. Fakat yine de bir ordunun olmayışı sebebiyle Erzurum düşüyor ve cephe merkezi Erzincan’a taşınıyor.
93 Harbi’nin Sonu
93 Harbi yani 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşı, 3 Mart 1878 tarihinde fiilen bitmiştir. Savaşın sonunu getiren antlaşmalar Ayastefanos Antlaşması ve Berlin Antlaşması‘dır.