Devşirme Sistemi
Devşirme sistemi; Osmanlı Devleti’nde uygulanan ve özellikle Balkanlardaki fetihlerden sonra bölgedeki yetenekli Hristiyan çocukların alınarak Osmanlı sarayına getirilmesi; eğitilip orduda ve devletin yüksek kademelerinde görev almalarını sağlayan sistemdir. Bu sisteme benzer bir sistem daha önce Gulam Sistemi olarak Selçuklularda da uygulanmıştır. Devşirme sistemi sayesinde padişaha sadık bir asker ve memur sınıfı ortaya çıkmıştır. Bu sistem Osmanlı Devleti’nde uzun yıllar boyunca uygulanmış olup çok sayıda başarılı bürokrat ve komutan ortaya çıkarmıştır. Peki bu sistem ne zaman kanunlaşmıştır diye bakacak olursak, devşirme sisteminin 2. Murad döneminde kanunlaştığı anlaşılmaktadır.
Devşirme sistemi çerçevesinde alınacak çocukların seçiminde de birtakım faktörlerin etkili olduğunu görüyoruz. Hristiyan ailelerin evlerindeki çocuklar kabul edilirken Müslüman ailelerin çocukları alınmazdı. Tek erkek çocuğa sahip ailelerden de çocuk alınmadığını söyleyebiliriz. Ayrıca alınan çocuklar öncelikle Türkçe öğrenirler, sonrasında ise Müslüman yapılırlar ve sünnet edilirlerdi. Fethedilen bölgelerdeki Hristiyan ailelerden bu çocukların da zorla el konulup alındığını söylemek doğru olmaz. Çünkü devşirilen çocuklar mevcut hayatlarından çok daha iyi bir hayata sahip oluyorlardı. Osmanlı gibi bir devlette bürokrat veya komutan olabiliyorlardı. Bu sebeple ailelerin de bu sisteme çok karşı çıktıklarını söyleyemeyiz.
Devşirme Sisteminin Faydaları ve Zararları
Devşirme sisteminin faydalarını şu şekilde sıralamamız mümkündür:
- Osmanlı Devleti içerisinde güçlü komutanlar, devlet adamlarının yetişmesini sağlamıştır.
- Padişaha sadık elit bir zümrenin oluşmasını sağlamıştır.
- Yeniçeri Ocağı’nın kurulmasına temel oluşturmuştur.
- Merkezi otorite güçlenmiş, ikta sistemi ile verilen toprakların güvenliği sağlanmıştır.
- Devletin maaş yükünün de bu sistemle birlikte azaldığını söyleyebiliriz.
Devşirme sisteminin zararlarını şu şekilde sıralamamız mümkündür:
- Osmanlı Devleti içerisinde yetişen güçlü komutanlar ve devlet adamları, padişahtan bağımsız şekilde hareket etmeye başlamışlardır.
- Orduda bozulmalar meydana gelmiş bu durum Osmanlı Devleti’nin askeri başarısızlıkları ve toprak kayıpları ile sonuçlanmıştır.
- Fazla güç kazanan yöneticilerin Osmanlı reayasına kötü muamele etmesi halk arasında hoşnutsuzluk yaratmış ayrıca bu durum isyanların tetikleyicisi konumunda olmuştur.
- Bazı komutanlar ve devlet adamları padişah değişikliğine gidecek kadar güç kazanmışlardır, Osmanlı’nın merkezi otoritesi ciddi anlamda bozulmuştur.