ekber ve ersed sistemi nedir 6ZYeJfB2
ekber ve ersed sistemi nedir 6ZYeJfB2

Ekber ve Erşed Sistemi Nedir?

Ekber ve Erşed Sistemi

Ekber ve Erşed sistemi kısaca, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nde uygulanmaya başlayan yeni veraset sistemidir. Yeni veraset sistemi ile birlikte Fatih Sultan Mehmet döneminden itibaren uygulanan kardeş katli uygulamasının kaldırılması hedeflenmiştir. Peki Ekber ve Erşed sistemi ilk olarak hangi padişahın döneminde uygulanmıştır? Bu sistem ilk olarak 1. Ahmet‘in padişahlığı döneminde uygulanmaya başlanmıştır.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi Ekber ve Erşed sisteminin amacı kardeş katlini ve taht kavgalarını önlemektir. Bu sistemde tahta, hanedanın en aklı başında ve yaşça en büyük erkek üyesinin geçmesi hedeflenmektedir. Böylelikle taht kavgaları önlenecek ve devlet güçlü bir şekilde varlığını sürdürebilecektir. Ekberiyet, en büyük olanın sözünün geçmesi anlamına gelmektedir. Erşediyet ise akıl sağlığı ile ilgili bir terimdir. Ekber ve Erşed sisteminin uygulamaya geçmesiyle birlikte Kafes Sistemi de uygulanmaya başlamıştır. Önceden şehzadeler tecrübe kazanmaları amacıyla Manisa, Trabzon gibi sancaklara gönderilirlerdi. Ancak artık sarayda eğitim alıp, tecrübe kazanmaya başlamışlardır. Kafes Sistemi veya Kafes Usulü dediğimiz şey aslında göz hapsidir.

Ekber ve Erşed

Ekber ve Erşed Sisteminin Olumlu Yönleri

Bu sistemin görünen en büyük olumlu sonucu kardeş katli uygulamasına ve taht kavgasına son vermesi olmuştur. Önceki veraset sisteminde şehzadeler arasında savaşlara varan mücadeleler mevcuttu. Kimin yeni padişah olacağının belli olmaması özellikle taht değişimi döneminde devleti adeta ikiye bölmekteydi. Şehzadelerin kendi askerleri olduğu gibi kendi tarafına çektiği bürokratlar da vardı. Bu sebepten dolayı türlü olaylar ve entrikalar dönmekteydi. Evet sonuç olarak bir şehzade padişah oluyordu ancak devlet zarar görüyordu. Bu açıdan Ekber ve Erşed sistemi; kardeş katli uygulamasını bitirmeyi, taht kavgalarına son vermeyi amaçlamış ve büyük ölçüde başarılı olmuştur.

Ekber ve Erşed sisteminin diğer bir olumlu tarafı da padişahın olgun ve aklı başında kişiler arasından seçilmesini öngörmesiydi. Bu durum belki sonraki süreçlerde hep uygulanamadı, ancak kağıt üzerinde bu sistemin olumlu yönlerinden birisi de budur.

Yine bu sistemin diğer bir olumlu yönü ise Kafes Usulü ile birlikte sarayda iyi yetişmiş şehzadelerin ortaya çıkmasıdır. Eskiden olduğu gibi sancaklara gidemeyen şehzadeler sarayda eğitim görmekteydiler. Bu eğitimin yanı sıra her aday kendisini olabildiğince geliştirmek istiyordu. Saraydaki düzene alışıyorlar, bürokrasiyi tanıma fırsatı elde ediyorlardı. Bu durum gelecekteki yeni padişahın devlet düzenini ve sarayı tanıyan, eğitimli bir padişah olmasına vesile oluyordu.

Ekber ve Erşed Sisteminin Olumsuz Yönleri

Ekber ve Erşed sisteminin görünen en büyük olumsuz yönü askeri stratejiden yoksun padişahların tahta çıkmasıdır. Önceleri sancak tecrübesi alan şehzadeler askeri yönden kendilerini geliştirebiliyorlardı. Kafes Usulü ile birlikte şehzadelerin sancaklara gitmeleri engellendi. Bu durumun yukarıda bahsettiğimiz gibi olumlu tarafı olduğu gibi olumsuz tarafları da olmuştur.

Diyeceksiniz ki ”bu site ne diyor kendisiyle çelişiyor” biliyoruz ancak bir olumsuz yönden bahsetmemiz gerek. Yukarıda iyi yetişmiş şehzadelerin çıktığından bahsettik ama bunun yanında rehavete kapılıp hiçbir çaba harcamayan şehzadeler de vardır. Kendisi yaşça en büyük olduğu ve aklı başında olduğu için padişah olacağına garanti gözüyle bakan şehzadeler de olmuştur. Veya yaşça en küçük olduğu için ve hiçbir şekilde padişah olamayacağını düşündüğü için de çaba göstermeyen şehzadeler olmuştur.