Bu yazımızda Osmanlı Devletinde Örfi Yöneticiler konusuna değineceğiz.
Osmanlı Padişahları devletin sahip olduğu bölgeye başlıca iki yönetici atar. Bunlardan ilki yürütme kuvvetini temsil eden Bey, öteki ise yargı kuvvetini temsil eden kadı olmuştur. Genellikle bölgede güçler tek bir kişiye yani Beye verilmemiştir. Bölgenin adli ve mali yönetimi Beyden bağımsız olmuştur buradaki amaç anlaşılacağı üzere Beyin güçlenip merkezden bağımsız hareket etmesini engellemektir.
Osmanlı Devletinde Örfi Yöneticiler:
Beylerbeyi: Bulunduğu bölgede hükümdarı temsil eden en yüksek yöneticidir. Paşa sancağı Beylerbeyi’nin oturduğu sancaktır.
Sancakbeyi: Sancağın en üst yöneticisidir. Tıpkı Beylerbeyi gibi padişahın kulları arasından yararlılık gösterenler bu makama atanır. Askeri görevi, emri altındaki askerler ile sefere katılmaktı. İdari görevi ise, şehrin güvenliğini sağlamak ve adaletin uygulanmasına yardımcı olmaktı.
Alaybeyi: Sancaktan aşağı kademedeki bölgedeki bütün Tımarlı Sipahilerin en yüksek amiridir. Sefer zamanı Çeribaşları ve Tımarlı Sipahileri toplayıp Sancakbeyi’ne katılırlar.
Çeribaşı: Çeribaşılar, sancakların bir nahiyelik bölgesinin amiridir. Başlıca görevi bulunduğu bölgenin güvenliğini sağlamak ve sefer vakti orduya katılım sağlamaktır.
Şehir Subaşısı: Beylerbeyi ve Sancakbeyi’nin kendi hüküm bölgelerinde güvenliği sağlamakla görevlendirdiği kimselerdir. 16. Yüzyıl’ın ortalarına kadar merkezden atanırken bu tarihten sonra Beylerbeyi ve Sancakbeyi tarafından atanmışlardır. Mali görevleri arasında Bad-ı Heva vergisini toplamak vardır. İdari görevi ise merkezin emirlerinin ve Kadı hükümlerinin yerine getirilmesini sağlamaktır.
Yatakçılar: Sancakbeyi tarafından atanır. Geceleri çarşı,pazarda bekçilik ederlerdi.
Yasakçılar: Kolluk kuvvetlerine destek amaçlı olağanüstü durumlarda ortaya çıkarlardı.
Kethüda Yeri: Reayanın korunması, asayişin sağlanması için kadının denetimi altında çalışan mensup.
KALE ÖRGÜTÜ: Şehrin güvenliğinin sağlanması, çeşitli tehlikelerden korunmasında kale önemli bir rol oynamaktadır. Tahrir Defterleri ve diğer mali kayıtlar, resmi belgeler, devlete ait para ve değerli eşyalar ayrıca vakıfların ve tüccarların kıymetli eşyaları kalelerde muhafaza edilmekteydi.
Dizdar: Kale yönetiminin başında bulunan kişidir. Kale ile ilgili her hususun sorumlusu ve kale erlerinin başbuğudur.
Kale Kethüdası: Dizdarın yardımcısıdır. Kale erlerinin dirlik ve düzeninin sağlanmasının ve diğer hizmetlerin sorumlusudur.
Şehir Kethüdası: Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan itibaren devlet ile halk ilişkilerini sağlamak için her şehirde birer Şehir Kethüdası bulunuyordu. Görevleri ise; Şehre gelen mübaşir, ulak gibi resmi görevlilere hizmet etmek. Bir şehirden diğer bir şehre giden Vali, Mutasarrıf ve Mütesellim gibi üst yöneticilerin yol boyunca masraflarını karşılamak, uğradıkları yerlerdeki konaklayacakları sarayları tespit etmek. Sefere çıkan veya bir yerden diğer yere sevk edilen askeri birliklerin ihtiyaçlarını sağlamak.
Şehir Kethüdasının yargı görevi; her sınıftan halk arasında her çeşit davayı dinleyip çözüme kavuşturmak, nikah akdi gerçekleştirmek, ölen kişilerin mallarını paylaştırmak, yetim mallarını korumak. Yönetim görevi; Yapılan atamaların gerçekleşmesini ve asıl hak sahiplerinin zarar görmemesini sağlamak.