Osmanlı Devleti’nin Kısa Sürede Büyümesinin Nedenleri ve Etkili Olan Faktörler
Osmanlı Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra ortaya çıkan beyliklerden olan Osmanlı Beyliği tarafından kurulmuştur. Kuruluş tarihi olarak ise 1299 yılında kurulduğu genel olarak kabul edilmektedir. Ancak bu konu tartışmalı bir konudur. Kuruluş ile ilgili daha fazla bilgi almak isteyenler Osmanlı Devleti Ne Zaman Kuruldu yazımıza göz atabilirler.
Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra Anadolu’da pek çok beylik ortaya çıkmıştır. Peki Osmanlı Beyliği nasıl oldu da bu beyliklerin arasından sivrildi ve diğer hepsini hakimiyeti altına aldı? Hatta yüzölçümü olarak diğer beyliklerin çoğundan daha küçük olmasına rağmen. Elbette bu olay şans eseri bir şekilde olmamıştır. Birtakım faktörler Osmanlı Beyliği’nin ilk önce devlete sonra da imparatorluğa dönüşmesinde büyük rol oynamıştır. Bu yazımızda Osmanlı Devleti’nin kısa sürede büyümesinin nedenlerini ve hızla gelişmesinde etkili olan faktörleri maddeler halinde açıklayacağız.
Osmanlı Devleti’nin kısa sürede büyümesinin nedenleri:
- Coğrafi Konumunun Üstünlüğü
- Bizans’a Yakın Olmaları
- Osmanlı Devleti’nin Beyliklerle İyi İlişkileri
- Anadolu’da Siyasi Birliğin Olmayışı ve Moğol Baskısı
- Avrupalı Devletlerin İç Mücadele İçerisinde Olmaları
- Gaza ve Cihat Anlayışı
- Gaziler, Alpler, Dervişler ve Ahiler Gibi Grupların Faaliyetleri
Coğrafi Üstünlük
Osmanlı Devleti’nin kurulduğu Söğüt, Domaniç bölgesi konum olarak Marmara Bölgesinde yer almaktadır. Bu bölge geçmişten beri önemli bir transit geçiş bölgesidir. Ayrıca M. Akdağ Osmanlı’nın kurulduğu bölgenin ekonomik bir çekim merkezi olduğundan söz etmektedir. Bu bölge Asya ile Avrupa arasındaki geçişin kontrolü açısından da çok avantajlı bir bölgedir. Bölgenin diğer bir avantajı ise Bizans ile yani gayrimüslim bir devlet ile sınırdaş olmasıdır.
Bizans’a Yakınlık
Bizans’a yakın olmanın Osmanlı Devleti’ne sizin tahmin ettiğinizden çok daha fazla avantajı olmuştur. İlk öncelikle Bizans dediğimiz Doğu Roma İmparatorluğu çok köklü bir devlet geleneğine sahipti. Bizans’ın dibinde olup da ordusundan, kültüründen, yönetim şeklinden, uygulamalarından etkilenmemek imkansızdır. Dolayısıyla Osmanlı Devleti pek çok uygulamayı Bizans’tan öğrenmiş ve başarıyla uygulamıştır. Sadece bu durum bile Osmanlı’yı direk olarak diğer beyliklerin çok önüne atmıştır.
Bizans’a yakın olmanın diğer bir avantajı ise gayrimüslim bir devlete karşı genişleme avantajının elde edilmesiydi. Şunu hatırlamakta fayda var, Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldığı zaman Anadolu’da çok ciddi bir Moğol baskısı mevcuttu. Bu sebepten dolayı hiçbir beylik diğerinin aksine genişlemeye çalışamıyordu. Hatta kimilerine göre Moğollar bir beyliğin diğer beyliğe karşı savaşmasını da yasaklamıştı. Ancak Bizans; Osmanlı Devleti’nin savaşabileceği, genişleme politikasını izleyebileceği müthiş kazançlı bir düşman olmuştur. Ayrıca düşman Bizans söyleminin bile Osmanlı’ya hayal edemeyeceğiniz katkıları olmuştur. Bizans’a karşı gaza, cihat propagandası sayesinde Osmanlı Devleti’ne düşmana karşı savaşmak için gelen ciddi sayıda asker vardı. Kendisine katılmaya gelen yeni nüfus kitleleri ve asker tam da yeni kurulmuş bir devletin isteyeceği şeydir.
Osmanlı Devleti’nin Beyliklerle İyi İlişkileri
Osmanlı Devleti özellikle Anadolu’da Moğol etkisi bitene kadar diğer beylikler ile savaşmayı tercih etmemiştir. Evet çoğumuzun bildiği gibi Anadolu’da toprak kazanımları olmuştur ancak bunlar çeyiz veya satın alma yoluyla gerçekleşmiştir. Bunun yerine genişlemesini ve savaşlarını daima batıya karşı yapmıştır yani Bizans’a. Dolayısıyla Osmanlı Devleti’nin diğer beyliklerle büyük bir probleminin olmaması kısa sürede büyümesinin nedenlerinden birisi olmuştur.
Anadolu’da Siyasi Birliğin Olmayışı ve Moğol Baskısı
Anadolu Selçuklu Devleti yıkıldıktan sonra Anadolu’da bulunan siyasi birlik dağılmıştır. Bu saatten sonra ise Anadolu’nun genelinde ciddi bir Moğol etkisi ve baskısı görülmektedir. Bu durum beyliklerin birbirleri ile çatışmalarını, birbirlerinin aleyhlerine genişlemelerini imkansız kılmıştır. Dolayısıyla bu durum da diğer beyliklere karşı başlangıçta çok küçük ve zayıf görünen Osmanlı Devleti’nin işine gelmiştir.
Avrupalı Devletlerin İç Mücadele İçerisinde Olması
Osmanlı Devleti’nin kurulduğu tarihlerde ve sonrasında Avrupa’da çeşitli sorunlar ve savaşlar mevcuttu. Özellikle Franklar ile İngilizler arasında veraset ile ilgili Yüzyıl Savaşları ve çekişmeler bulunuyordu. Bu durum ise Osmanlı Devleti’nin üzerine yoğunlaşmanın imkansızlığını beraberinde getirmekteydi. Dolayısıyla Osmanlı Devleti çok uzun bir süre boyunca sessiz ama güçlü bir şekilde genişlemeye ve hızla büyümeye devam etti.
Gaza ve Cihat
Aslında bu maddeye de yukarıda değinmiştik, gerçi baktığımız zaman maddelerin çoğu birbiriyle yakından ilişkilidir. Osmanlı Devleti’nin diğer beyliklerin aksine kafire karşı gaza ve cihat yapma imkanı bulunuyordu. Bu durum Osmanlı Devleti’ne çok ciddi avantajlar sağlamıştır. Diğer beylikler yerinde sayarken Osmanlı düşmana karşı mücadele etmiş ve topraklarını genişletmiştir. Osmanlı’nın gaza ettiğini duyan Anadolu’daki çeşitli teşkilatlar ve gruplar Osmanlı’ya gelip gazaya katılmışlardır. Dolayısıyla Osmanlı askeri gücünü arttırıp topraklarını fetihlerle hızla genişletebilmiştir ve büyümüştür.
Gaziler, Alpler, Dervişler ve Ahiler
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere Osmanlı Devleti’nin gaza yapması mükemmel bir propaganda aracı olarak kullanılmıştır. Anadolu’nun her yerine Osmanlı’nın gavur ile savaştığı duyurulmuştur. Gazanın duyurulmasında çeşitli teşkilatların ve grupların önemi vardır. Gaziler, Alpler, Dervişler ve Ahiler; dediklerimizin kendi hayatları, işleri, dergahları, bargahları varken bunun yanında bu adamlar birer savaşçıdırlar. Bu devlet kafire karşı gaza ettiği için kitleler akın akın gaza etmeye gelmişlerdir. Dolayısıyla ciddi şekilde savaşa hazır nüfus elde etmişlerdir. Bu maddeyi daha iyi anlayabilmeniz için Osmanlı Devleti’nin Güçlenmesinde Rol Oynayan Teşkilatlar ve Osmanlı Devleti’nde Alpler, Alperenler ve Gaziler yazılarımızı okumanızı tavsiye ederiz.
Osmanlı Devleti’nin kısa sürede büyümesinin nedenleri ve hızla gelişmesinde etkili olan faktörler genel olarak bu şekildedir.