tbmmye karsi cikan isyanlar ayaklanmalar AWF1pQnd
tbmmye karsi cikan isyanlar ayaklanmalar AWF1pQnd

TBMM’ye Karşı Çıkan İsyanlar & Ayaklanmalar

TBMM’ye Karşı Yürütülen Faaliyetler

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılmasından ve faaliyete geçmesinden sonra, TBMM’yi ve Milli Mücadeleyi uğraştıran en önemli unsurlardan birisi de çeşitli sebeplerle ve amaçlarla çıkarılan isyanlar ve ayaklanmalar olmuştur. Çıkan isyanların büyük sorumluları İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri olmuştur. Çıkan bu isyanlar ve ayaklanmalar, Milli Mücadeleyi sekteye uğratmıştır. Milli kuvvetlere zaman, insan ve imkan kaybettirmiştir. Bu konumuzda TBMM’ye karşı çıkan isyanlar ve ayaklanmaları anlatacağız.

TBMM İsyanlar Ayaklanmalar

TBMM’ye Karşı Çıkan İsyanların & Ayaklanmaların Nedenleri

  • TBMM’ye karşı çıkarılan isyanların ve ayaklanmaların ana amacı; Saltanat ve Hilafet makamının tehlikede olduğunu öne sürerek vatanın bölünmesini sağlamaktı. Ayrıca Anadolu’da devam eden direnişi kırarak ortadan kaldırma amacı gütmekteydiler.
  • İngilizlerin Boğazların yakasında tampon bölge oluşturarak, Boğazları ve bölgeyi kontrol etmek istemeleri.
  • İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerinin Anadolu’daki kışkırtıcı faaliyetleri.
  • Azınlıkların bağımsız devlet kurma istekleri ve faaliyetleri.
  • Bazı büyük ailelerin güç boşluğundan yararlanıp güç kazanma istekleri.
  • Düzenli ordunun kurulmasından rahatsız olan tarafların ortaya çıkması.

TBMM’nin İsyanlara & Ayaklanmalara Karşı Aldığı Tedbirler

  • İstanbul Hükümeti Şeyhülislama Milli Mücadele karşıtı fetvalar yayınlatmıştır. Buna karşılık Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi Bey’den ise ”Esas hainler düşmanla iş birliği içerisinde olan İstanbul Hükümetinin başında olanlardır” fetvası alınmıştır.
  • İstanbul Hükümeti tamamen gayrimeşru sayıldı ve tüm iletişim kesildi.
  • 29 Nisan 1920 tarihinde ise Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı. Bu kanuna göre milletin esas temsilcisi TBMM’dir, aksini iddia edenler ve isyana girişenler vatan hainliği ile yargılanırlar.
  • 11 Eylül 1920 tarihinde vatan hainlerinin cezalandırılması için İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. Bu mahkemenin üyeleri meclisin içinden seçilmiştir. Pek çok bölgede seyyar mahkeme statüsündedir.
  • Seyyar Jandarma Birlikleri ve Merkez Ordusu kurulmuştur. Kuruluş amacı iç isyanları bastırmaktır.
  • Nasihat heyetleri oluşturularak bölgeye ilk önce bu heyetler gönderilmiştir. Ancak emirler dinlenmezse bölgeye askeri birlikler yönlendirilmekteydi.

TBMM’ye Karşı Çıkan İsyanların & Ayaklanmaların Sonuçları

  • Milli Mücadelede zafere giden yol uzamıştır.
  • Yunan işgalinin Anadolu’nun içlerine kadar yayılmasına sebep olmuştur.
  • Milli Mücadeleye aktarılacak kaynakların harcanmasına ve kardeşlerin çatışmasına sebep olmuştur.
  • TBMM’nin isyanları bastırması, TBMM’nin otoritesinin artmasına sebep olmuştur.
  • Düzenli orduya geçiş hızlanmıştır ve önemi kavranmıştır.
TBMM'ye Karşı Çıkan İsyanların Haritası
TBMM ve Milli Mücadeleye Karşı Çıkan İsyanlar & Ayaklanmalar Haritası

Doğrudan İstanbul Hükümeti Tarafından Çıkarılan İsyanlar & Ayaklanmalar

Anzavur Ayaklanması

Bu isyan eski Osmanlı Subayı Ahmet Anzavur tarafından Balıkesir ve çevre illerde çıkarılmıştır. İngilizler tarafından desteklenmiştir. Özellikle Manyas, Susurluk, Gönen, Ulubat civarında etkili olmuştur. Ali Fuat Cebesoy tarafından bastırılmıştır.

Kuvay-ı İnzibatiye (Hilafet Ordusu)

İngilizlerin desteğiyle beraber Geyve bölgesi civarında Kuvay-i Milliye’ye karşı olarak kurulmuştur. Ali Fuat Cebesoy’a bağlı askerler tarafından bastırılmıştır. Ayrıca isyanın bastırılması sonucunda çoğu asker Milli Mücadeleye katılmıştır.

İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletleri’nin Ortaklaşa Çıkardıkları İsyanlar & Ayaklanmalar

Bolu, Düzce, Hendek ve Adapazarı Ayaklanmaları

Özellikle İngilizler tarafından Boğazların elde tutulmasını sağlamak için teşvik edilmiştir. Bu isyan Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır.

Yozgat Ayaklanması

Yozgat ve ayrıca çevre illerde etkili olmuş bir isyandır. Çerkez Ethem’e bağlı Kuvay-i Milliye birlikleri tarafından bastırılmıştır.

Afyon Ayaklanması

Yunanlıların kışkırtmaları ile Afyonda çıkmıştır. Çopur Musa İsyanı olarak da bilinmektedir. Çopur Musa halkı din elden gidiyor şeklinde kışkırtıp askere gitmemeye ve Milli Mücadeleye katılmamaya ikna etmeye çalışmıştır. Kuva-yi Milliye birliklerini görünce Yunanlılara sığınmıştır.

Konya Ayaklanması

Hilafet taraftarları tarafından çıkarılan bir isyan girişimidir. Özellikle Konya ve Isparta’da etkili olmuştur. Bu isyan girişimi Refet Bele tarafından bastırılmıştır.

Milli Aşireti İsyanı

Fransız destekli Kürtçü bir isyan girişimidir. Urfa, Siverek ve Viranşehir bölgesinde etkili olmuştur. Amaçları bağımsız bir Kürt devleti kurmaktır. Kuva-yi Milliye birlikleri tarafından taarruza uğrayan isyancılar Suriye bölgesine kaçmışlardır.

Koçkiri İsyanı

Bu isyan Koçkiri, Zara, Suşehri, Erzincan, Ovacık, Kemah ve Refahiye bölgelerinde etkili olmuştur. Merkez Ordusu tarafından bastırılmıştır.

Ali Batı İsyanı

Mardin, Midyad, Nusaybin ve çevre illerde etkili olmuş bir isyandır. Kürtçü bir isyandır, Beşinci Tümen tarafından bastırılmıştır. Ali Batı çatışmada öldürülmüştür.

Cemil Çeto İsyanı

İngiliz destekli Kürtçü bir isyan girişimidir. Garzan bölgesinde çıkmıştır, kısa süreliğine de olsa bölgeye hakim olmuşlardır. 13. Kolordu tarafından bastırılmıştır.

Azınlıklar Tarafından Çıkarılan İsyanlar

Ermeni İsyanları

Özellikle Doğu Anadolu’da isyan faaliyetleri göstermişlerdir. Amaçları Ermeni devleti kurmaktır.

Rum İsyanları

Rum İsyanları TBMM’yi en uzun süre uğraştıran isyanlardır. Ancak düzenli ordu sonrası 1923 yılında bastırılabilmiştir. Amaçları bağımsız Rum devleti kurmaktır.

TBMM'ye Karşı İsyanlar

Kuva-yi Milliye Yanlısı Olup Sonradan Ayaklananlar

Demirci Mehmet Efe Ayaklanması

Demirci Mehmet Efe düzenli ordunun kurulmasıyla beraber düzenli orduya katılmak istememiş ve isyan etmiştir. Denizli, Burdur, Dinar ve Çal bölgesinde etkili olmuştur. Ancak düzenli ordu tarafından ayaklanma bastırılmıştır.

Çerkez Ethem Ayaklanması

Daha önceleri Yunanlılara ve diğer isyanlara karşı başarılı mücadelelerde bulunan Çerkez Ethem düzenli ordunun emrine girmek istememiştir ve isyan etmiştir. Kütahya, Gediz ve Demirci bölgesinde etkili olmuştur. Ancak düzenli ordu tarafından bu ayaklanma bastırılmıştır