Kutadgu Bilig
11. yüzyılda Yusuf Has Hacip tarafından yazılan ve Karahanlı Hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulan eserdir. Eser Karahanlı Lehçesi kullanılarak şiir tarzında yazılmıştır. Kavramlar fabl tekniği ile konuşturulmuştur. Anlamına bakacak olursak pek çok yerde ”Mutluluk veren bilgi” diye aktarılmaktadır fakat bu yanlıştır. Yani Bu eser ”Devlet yönetme bilgisi” olarak çevrilebilir. İlk Türk İslam eseri olarak kabul edilmektedir.
Divanu Lügati’t Türk
11. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Karahanlı Lehçesi ve Arapça diliyle yazılmıştır. Türkçe’nin ilk sözlüğü ve dil bilgisi kitabı olarak kabul edilmektedir. Aynı zamanda bir ansiklopedi ve haritadır. Türkçeyi korumaya ve yüceltmeye yönelik bir eserdir. Yani Türkçe’nin en az Arapça kadar zengin bir dil olduğunu ve Arapçadan geri kalır bir yanı olmadığını ispatlama amacı taşır. İçerisinde Türk Boylarının şemasını ve haritasını da içerir. Yani bir sözlükten çok daha fazlasıdır.
Atabetül Hakayık
12. yüzyılda Edip Ahmet Yüneki tarafından yazılmıştır. Karahanlı Beylerinden olan Muhammed Sipehsalar’a hediye edilmiştir. İçeriği şiirlerden oluşmaktadır, konusu ise din ve ahlaktır. Didaktik yani öğretici bir eserdir. Bu eser anlam olarak ”Hakikatlerin Eşiği” şeklinde çevrilebilir.
Divan-ı Hikmet
12. yüzyılda Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Dini, tasavvufi ve öğretici bir eserdir. Şiirlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkmıştır. Eserde Allah aşkı ve Peygamber sevgisi gibi konular işlenmiştir. 144 adet hikmet ve 1 adet münacaattan oluşmaktadır.
Muhakemetül Lugateyn
15. yüzyılda Ali Şir Nevai tarafından Çağatay Lehçesi ile yazılmıştır. Anlamı ise iki dilin muhakeme edilmesi yani ”İki dilin yargılanması” olarak gösterebiliriz. Eserde iki dil ve iki coğrafya karşılaştırılır. Türkçe’nin Farsçadan daha zengin bir dil olduğunu savunur. Yani bu eser de Türkçeyi korumaya yönelik bir eserdir. Eserde dil bilgisine ve Türk Kültürüne de yer verilmiştir. İlk Türk İslam eserlerinden birisidir.
Dede Korkut
Dede Korkut aslında 12 hikaye ve 1 önsözden oluşur. Tarih boyunca dilden dile ulaşan sözlü bir üründür. Ancak 15-16. yüzyılda yazıya geçirilmiştir. Hikayelerin yazarı anonimdir yani belli değildir. Dede Korkut’un kişiliği üzerine yeterli bilgi yoktur fakat hikayelere bakıldığında onun 9-11. yüzyıllar arasında yaşadığı tahmin edilmektedir.
Garibname
Bu eser 1329 yılında Aşık Paşa tarafından yazılmıştır. Dini, tasavvufi, öğretici nitelikler taşıyan bir eserdir. Eserdeki amaç halka dini ve tasavvufu öğretmek olduğu için özellikle Türkçe yazılmıştır. Aynı zamanda bu eser Türkiye Türkçesi ile yazılan ilk eser olarak kabul edilmektedir.