sacogullari devleti zyMi3va6
sacogullari devleti zyMi3va6

Sacoğulları Devleti

Sacoğulları (889-929)

Abbasilerin zayıfladığı bir dönemde 889 yılında Azerbaycan coğrafyasında Sacoğulları Devleti‘nin kurulduğunu görüyoruz. Sacoğulları ismi bu hanedanın atası olarak kabul edilen Ebu’l Sac bin Yusuf isminden gelmektedir. Sacoğulları Devleti Mâverâünnehir bölgesinde kurulmuştur. Ebu’l Sac bin Yusuf, Halife Memun döneminde Abbasilerin hizmetine girmiş sonraki süreçlerde ise çeşitli yerlerde valilik yapmıştır, 879 yılında ise Cündişapur’da ölmüştür. Devletin kurulduğu dönem ise oğlu Muhammed bin El Afşin dönemidir. Muhammed bin El Afşin de çeşitli yerlerde valilik görevinde bulunmuştur, 889 yılında ise bugünkü Azerbaycan topraklarında valilik görevine başlamıştır. Azerbaycan bölgesi devlet kurmaya ve bağımsız davranmaya müsaittir. Dolayısıyla o da bu bölgede bağımsız hareket etmeye başlamıştır.

İrminiye Bölgesinin Kralı 1. Simbat ile Mücadele

Muhammed bin El Afşin, İrminiye yani bugünkü Ermenistan topraklarını yakından takip etmekteydi. Ermenistan bölgesinde Abbasiler ile yakın ilişkileri bulunan Kral 1. Simbat hüküm sürmekteydi. Ancak Abbasilerin güç kaybetmeye başlamasıyla beraber 1. Simbat çevresindeki komşu İslam beldelerine saldırılarda bulunmaya başlamıştı. İslam bölgelerindeki kaleleri de ele geçirmeye başlamasıyla beraber Muhammed bin El Afşin harekete geçmiştir. Kral 1. Simbat ile Muhammed arasında çok sayıda mücadele yaşanmıştır. Fakat bir meydan savaşında Simbat galip gelmiştir ve bu yenilgiden sonra barış antlaşması imzalanmıştır. Böylelikle Muhammed bir süre bölgesine çekilip sadece gelişmeleri takip etmiştir.

Bu noktada bölgeye farklı bir aktörün girdiğini görüyoruz. El Cezire valisi Mahmud, Kral 1. Simbat ile girdiği mücadelede Simbat’ı yeniyor. Simbat’ın bölgedeki faaliyetlerine son vermiş oluyor. Böylece Muhammed bin El Afşin’in eline bir koz geçmiş oluyor. Muhammed, Abbasi Halifesiyle irtibata geçip Ermenistan bölgesi üzerine sefer için izin istemiştir ve izni almıştır ardından harekete geçmiştir. Muhammed çok uzun bir süre geçmeden 1. Simbat’ın ailesini ele geçiriyor. Simbat ailesini kurtarmak için kendisi için zararlı bir antlaşmaya boyun eğiyor. Böylece Muhammed Azerbaycan ve İrminiye’nin kuzey bölgesinin hakimi konumuna geliyor, halifeden de onaylar alıyor.

sacoğulları

Muhammed bin El Afşin’in Vefatından Sonra

Muhammed bin El Afşin 901 yılında vefat etmiştir. Muhammed’den sonra oğlu Divdad başa geçmiştir ancak çok uzun süre başta kalamamıştır. Amcası Ebu’l Kasım Yusuf yeğeni Divdad’ı yenilgiye uğratarak Sacoğulları Devleti’nin hükümdarı oluyor. Ebu’l Kasım Yusuf’un başa geçmesiyle beraber bu sefer Kral 1. Simbat rahatsızlık duyuyor ve Abbasi Halifesi ile tekrardan iyi ilişkiler içine giriyor. Simbat’ın Abbasi Halifesine yaptığı Sacoğulları Devleti’nin bölgeden çıkarılması teklifi Abbasiler tarafından fırsat olarak görülüyor ve teklifi kabul ediyorlar. Bu durum Ebu’l Kasım Yusuf’un Abbasiler ile olan ilişkisini kesmesine sebep oluyor. Kendi adına para bastırıyor dolayısıyla Sacoğulları’nın tam bağımsız kabul edildikleri dönem bu dönemdir. Ebu’l Kasım Yusuf tekrardan Kral 1. Simbat ile mücadeleye başlıyor. Aralarında küçük büyük pek çok savaş yaşanmıştır ancak en sonunda 914 yılında Simbat yakalanıp idam edilmiştir.

Kral 1. Simbat’ın idam edilmesiyle beraber artık bölgenin en güçlü devleti Sacoğulları oluyor. Bölgede kendisine güçlü bir rakip göremeyen Sacoğulları gözünü farklı bölgelere dikiyor ve Rey şehrini işgal ediyor. Böylelikle Abbasiler ile Sacoğulları’nın mücadelesi başlıyor. Ebu’l Kasım Yusuf ilk başlarda galip gibi görünüyor ancak 919 yılında Abbasilere yeniliyor ve esir düşüyor, Bağdat’ta 3 yıl hapis hayatı yaşıyor. Geçen 3 senenin ardından Azerbaycan bölgesinde karışıklıkların artmasıyla beraber Ebu’l Kasım Yusuf hapisten çıkarılıp görevlendirilip bölgeye gönderiliyor. Fakat Yusuf, Karmatiler ile girdiği mücadelede esir düşüp öldürülmüştür. Ebu’l Kasım Yusuf’tan sonra oğlu 2 yıl boyunca bölgede yönetimi sürdürüyor ancak 929 yılında oğlu da ölünce Sacoğulları’nın sonu geliyor.