1. Meşrutiyet ve Kanun-i Esasi’nin İlanı
Devletin içinde bulunduğu kötü durum ve kötü gidişat karşısında çoğunluğunu edebiyatçı ve basın mensubunun oluşturduğu Genç Osmanlılar grubu ortaya çıkmıştır. Genç Osmanlılar, Sadrazamın kafasına göre ülkeyi yönettiği ve Padişahın sadece saltanat sürdüğü bu dönemde devleti anayasal monarşi için sıkıştırmıştır. Genç Osmanlıların amacı anayasa getirerek Padişahın gücünü dengeleyecek bir unsur yaratmaktır. Anayasal monarşi için en önemli adımlar Mithat Paşa’nın hükümete girmesinden sonra atılmıştır. Mithat Paşa 1876 yılının Mayıs ayında yeni bir anayasa için çalışmalara başlamıştır. 30 Mayıs 1876 tarihinde Mithat Paşa ve arkadaşları Şeyhülislamdan izin alarak Abdülaziz’i tahttan indirmişlerdir. Abdülaziz’in yerine 5. Murat tahta çıkarılmıştır. Ancak 5. Murat akli dengesinin yerinde olmaması sebep gösterilerek kısa sürede tahttan indirilmiştir. 31 Ağustos 1876 tarihinde meşrutiyeti ve yeni anayasayı kabul edeceğine söz veren 2. Abdülhamid tahta çıkarılmıştır. 2. Abdülhamid tahta çıktıktan sonra yeni anayasa için çalışmalar başlamıştır.
23 Aralık 1876 tarihinde ilan edilen Kanun-i Esasi ile beraber 1. Meşrutiyet de ilan edilmiştir. Kanun-i Esasi’nin ilanından sonra Osmanlı Devleti, Anayasal Monarşi halini almıştır.
Kanun-i Esasi’nin İçeriği ve Yaşanan Gelişmeler
1876 Anayasası olan Kanun-i Esasi, 12 bölümden ve 119 maddeden oluşmaktadır. 1. Meşrutiyet ve Kanun-i Esasi ile beraber halk bir şekilde yönetimde söz sahibi olmuştur.
Meclis-i Ayan ve Meclis-i Mebusan olmak üzere iki meclisli bir parlamento mevcut. Mebuslar halk tarafından seçilmektedir. Meclis-i Ayan hükümdarın tayin ettiği 30 kişiden meydana geliyor. Meclis-i Mebusan üyeleri için seçimler yapılıyor.
Bu anayasaya göre halifelik devam ediyor, hükümdarlık Osmanlı hanedanının en yaşlı üyesine geçiyor. Padişah yetkili fakat sorumsuz bir kişidir. Yani Padişah yaptıklarından dolayı kimseye karşı sorumlu değildir. Hükümeti kurma ve düşürme yetkisi Padişaha aittir.
Kanun-i Esasi’nin 113. maddesi çok tartışılmaktadır. Bu maddeye göre hükümdar bir kimsenin suçlu olduğuna karar verebilir ve bu kişiyi sorgusuz şekilde sürgün edebilir. Genç Osmanlılar bu madde yüzünden Mithat Paşa’yı suçlamışlardır. Mithat Paşa’nın kendisi de bu maddenin kurbanı olmuştur.
20 Mart 1877 tarihinde Osmanlı Meclis’i açılmıştır. Ülkenin her tarafından mebuslar Darülfünun binasına gelmişlerdir. Meclisin içinde azınlık temsilcileri de vardır, Türkçe resmi dildir.
Savaş alanından gelen kötü haberler sonrası bu ağır bozgunların sebebi olarak yeni rejim adamlarını gösteren 2. Abdülhamid, 14 Şubat 1878 tarihinde meclisi tatil etmiştir. Böylelikle 1. Meşrutiyet ve meclis son bulmuştur, anayasa askıya alınmıştır, İstibdat Dönemi başlamıştır.