Yugoslavya’nın Kuruluşu
Yugoslavya 1918 yılında Balkanlarda kurulmuş, 3 kere yapı değiştirmiş bir Sırp devletidir. Ancak içerisinde Sırp, Sloven ve Hırvat unsurlarını barındırmaktadır. Fransız İhtilali sonrasında başlayan milliyetçilik akımları sonucunda Osmanlı Devleti yavaş yavaş parçalanmaya başlamıştı. Aslında uzun yıllardır sorun çıkmadan yönetilmiş olan bu bölgelerin Fransız İhtilali ve Osmanlı Devlet sisteminin bozulması sonrasında, yaşanan ekonomik sıkıntılar ve yabancı devletlerin sömürgecilik politikaları ile bölge halkının huzuru bozulmuş ve örgütlenmesi, silahlanması sağlanmıştır. Ardından Osmanlı yenilgiler almaya başladıktan sonra çıkan isyanlar sonucunda ilk bağımsız olan millet Yunanlılar olmuştur ve kopuş süreci başlamıştır. Kopuş süreci durdurulamamıştır ve pek çok devlet ortaya çıkmıştır. Bunlardan birisi de Yugoslavya’dır.
Yugoslavya’nın kuruluşu ve zaten halihazırda ayrılmış ve bağımsız olmuş Slav topluluklarının bulunması, en sonunda Güney Slavlarının da bağımsız oluşunu sağlayacaktır. Bölge önceleri Habsburg Hanedanı’nın yönetimindeydi ardından Osmanlı Devleti tarafından fethedildi. Rusya’nın uyguladığı Panslavizm politikaları, bireysel olarak da olsa bir Slav milliyetçiliğinin oluşmasına neden olmuştur. Her Slav topluluğu bağımsız ve yaşadıkları topraklara sahip olmayı arzuluyordu. Daha sonrasında ise bölgede eğitim görmüş Karadağ öğrencileri milliyetçilik fikirleri ile Pan-Yugo-Slav fikrini benimsedi. İlk önce İlirya Krallığı olarak ortaya çıkmaya çalıştılar. Tam olarak, tek saf ırk şeklinde ırk milliyetçiliğine sahip değillerdi. Bu yüzden kültür milliyetçiliği ile bağımsızlık çalışmalarına başladılar.
İttihat ve Terakki’nin Osmanlı siyasetinde oluşturduğu karmaşa sonrası Bosna-Hersek ilhak edilmişti. Ardından Balkan Savaşları patlak verdi. Savaşta Osmanlı Devleti’ne karşı Karadağ, Bulgaristan ve Yunanistan saf tutmuştu. Savaşın ardından Bulgaristan, Yunanistan ve Sırbistan Makedonya’yı paylaşmada sıkıntı yaşadı. Savaş sonunda Sırbistan büyük payı alarak büyüdü ve Arnavutluk Devleti ortaya çıktı. Ama bu karışık ve gergin ortam bir türlü durulmadı. Avrupa’nın sömürge emelleri son bulmamıştı ve Dünya bardağı taşıracak son damlayı bekliyordu ve bu damla Balkanlardaydı. 1914 yılında Bosna-Hersek’te Avusturya’nın veliaht prensi Sırp milliyetçisi tarafından öldürülünce savaş patlak verdi. Savaş Yugoslavya’nın kuruluşu için bazı olanaklar sağlamıştı. Savaş sonunda bölge yönetimi için Sloven, Hırvat ve Sırp Milli Komitesini kurulmuştur.
1. Yugoslavya Dönemi
Bu olay sonucunda bağımsız devletler ortaya çıktı. Ama bölge için farklı planlar vardı o sırada 1917’de Rusya’da devrim patlak verip Kara El hareketi olunca Panslavizm şekil değiştirdi ve Pansırpçılık’a dönüştü. Bu olay gündemi değiştiremedi ve 1918’de Yugoslavya Krallığı ortaya çıktı. Aslında başından beri çok fazla etnik çeşitliliği olan ve tutunamayacağı belli olan bu devlet yine de kurulmuştu. Ama etnik çeşitlilik pahalıya mal oldu çünkü kimse tek bir milletin adıyla anılacak bir devlet ismi istemedi. Bu yüzden kuruluş pek sağlam olmadı ki ilerleyen süreçte federasyon ismi konularak tedbir alınmış olacaktı. Ekonomik olarak ise bazı topraklar satın alınarak millileştirildi. Ancak içeride burjuvazi ve çiftçi unsurları ekonomik düzen için karmaşıklıktı. Ayrıca dinsel olarak bir karmaşa vardı. Kullanılan Kiril alfabesi ayrı bir soruna yol açıyordu.
Çeşitliliğin bedeli ağır olmuştur. Çünkü milliyetçilik akımı her topluluğun ses çıkarmasına sebep olmuştu. Ardından çok net şekilde görünüyor ki 40’a yakın parti ile herkes söz sahibi olmaya çalışıyordu. Çeşitliliği bir araya getirebilecek çoklu yapıya sahip 2 parti vardı; Yugoslav Komünist Partisi ve Burjuvazi Demokratik Parti. Seçimde bunun faydasını en çok Burjuva Demokratik Partisi gördü ve %92 oy aldı. Yugoslav Komünist Parti ise %12 oy ile seçimi kazanamayınca ‘Kızıl Adalet’ olarak illegal aktivite gösterince kapatıldı. İktidar partisi ise gitgide Sırp milliyetçiliği güttü ve faşist bir yol izlemeye başladı. Ama etnik çeşitlilik bunu kaldıramazdı. 1. Dünya Savaşı’ndan çıkmış olan Dünya, savaşın sonucundan memnun kalmamıştı karmaşalar birbirini izleyince zaten zayıf olan Yugoslavya 1941’de Alman saldırısına teslim oldu. Böylelikle 1. Yugoslavya Dönemi kapandı.
2. Yugoslavya Dönemi
2. Dünya Savaşı ile beraber keskinleşen milliyetçi kalıplar yumuşamış sayılır. Artık yönetim değişmiş ve krallık sistemi kaldırılmıştır. Anti-faşist bir yol izlemeye karar verilmiştir ve yavaş yavaş sosyalizme doğru ilerlenmiştir. Ayrıca savaş Yugoslav tarihinde önemli bir ismi ortaya çıkarmıştır bu isim Tito‘dur. Partizan güçleri ile işgallere direniş göstermişlerdir. Faşist tekil yapıya karşı çıkacaklarını ve bu düzeni yıkacakları duyuran Partizan güçler, yeni bir bağımsızlık teklifi sundukları şeklinde olan algıyla halktan destek almışlardır. Destek sonrası Tito tarafından toplanmış olan Partizan Güçleri ve halkın da olduğu bir meclis kurulmuştur ve mecliste ‘Yugoslavya Anti-Faşist Halk Kurtuluş Konseyi’ oluşturulmuştur.
Ardından bölge Rus-İngiliz siyaseti yüzünden bazı siyasi zorluklarla karşı karşıya kalmıştır. Yaşanan olaylar sonucunda, seçimle birlikte Yugoslavya Federatif Halk Cumhuriyeti kurulmuştur. Ancak bununla sınırlı kalınmamıştır. Önceki yılların intikamını almak için Partizanlar işkence uygulamalarına başvurmuşlardır. Bu da iç savaşın çıkmasına sebep olmuştur. Gücünü sosyalizmden aldıktan sonra Tito ayrı bir birlik kurmayı istemekteydi. Buna çok öfkelenen Stalin karalama kampanyalarına başladı, çünkü direniş çok güçlüydü. Titoculuk etrafı sarmıştı ve Stalin’in öfkesi Yugoslavya için bir tehdit oluşturmaktaydı. Bu sebepten dolayı Tito, bağımsızlar hareketi ile önlem almaya çalıştı. Bağımsızlar, Batı ve Doğu bloklarına bağlı değillerdi. Ama ne yazık ki SSCB Afganistan’a girince tüm çalışmalar boşa gitti. 1980 sonunda ise Soğuk Savaş bitip SSCB yıkılınca Enternasyonal dışında iktisadi işbirliği kayboldu. Tutunamayan Yugoslavya gerçek sosyalizm kavramına sarıldı. Demokratik Sosyalizm söylevleri işe yaramayacaktı. Zaten 1980’de Tito ölünce birleştirici unsur ortadan kaybolmuş ve sorunlar git gide güçlenmişti. Siyasi istikrarsızlıklar baş gösterdi ve ardı arkası kesilmeyen sürekli eylemler, protestolar başlamıştı.
Yugoslavya’nın Dağılması
1990 yılında birlik bozulmuştu, ilk ayrılan devlet ise 1991 yılında ayrılan Slovenya oldu. Slovenya’yı Hırvatistan takip etti. 1992’de Bosna-Hersek kendi bağımsızlığını ilan etmiş ve Uluslararası arenada tanınmıştır. Ancak Sırplar ve Hırvatlar bölgeyi teslim etmek istemeyince savaş yaşanmıştır. Savaş sonucunda Boşnaklar soykırıma uğramışlardır ve sonuç olarak başlatılan mücadelede Boşnaklar başarıya ulaşmışlardır. İstikrarsızlıkların ardı arkası kesilmemiştir, Sırbistan sürekli sorun çıkarmıştır. Makedonya’da 1994’te bağımsız olunca Yugoslavya resmen dağılmıştır. Sırbistan’da olanlar sonucunda ise NATO bölgeye askeri müdahalede bulunmak zorunda kalmıştır ve bombardıman sonucunda olaylar durulmuştur. İç savaş sona erince 2006’da Karadağ ve 2008’de Kosova bağımsızlığını ilan edince yıkılış süreci sona ermiştir. Yugoslavya’nın içinden 7 bağımsız devlet çıkmıştır.